ชื่อพื้นเมือง ขี้เหล็ก
ชื่อวิทยาศาสตร์ senna siamea(LAM)Irwin Barneby
ชื่อวงศ์ LEGUMINOSAE-CAESALPINIOIDEAE
สามัธ-
ประโยชน์ของขี้เหล็ก
- ใบขี้เหล็กมีแคลเซียมและฟอสฟอรัสสูง ช่วยเสริมสร้างกระดูกและฟันให้แข็งแรง (ใบ)
- ดอกขี้เหล็กมีวิตามินที่ช่วยบำรุงและรักษาสายตา (ดอก)
- ช่วยเสริมสร้างภูมิต้านทานโรค ป้องกันหวัด ช่วยทำให้แผลหายเร็วขึ้น (ดอก)
- ช่วยบำรุงธาตุ (ราก)
- แก้ธาตุพิการ แก้ไฟ ทำให้ตัวเย็น (แก่น)
- ช่วยเจริญธาตุไฟ (ราก)
- ช่วยแก้โรคกระษัย (ราก, ลำต้นและกิ่ง, เปลือกต้น, ทั้งต้น)
- ช่วยรักษาอาการตัวเหลือง (ทั้งต้น)
- ช่วยรักษาโรคเบาหวาน (ใบ, แก่น)
- ช่วยลดความดันโลหิตสูง (ใบ)
- ช่วยรักษาวัณโรค (แก่น)
- ช่วยยับยั้งและชะลอการขยายตัวของเซลล์มะเร็ง (ดอก)
- ช่วยรักษามะเร็งปอด ปอดอักเสบ มะเร็งลำไส้ มะเร็งกระเพาะอาหาร (แก่น)
- ช่วยแก้อาการชักในเด็ก (ราก)
- แก้ไตพิการ (ไม่ระบุส่วนที่ใช้)
- ช่วยแก้อาการแสบตา (แก่น)
- ใบขี้เหล็กมีสารที่ชื่อว่า “แอนไฮโดรบาราคอล” (Anhydrobarakol) ที่มีสรรพคุณช่วยในการคลายความเครียด บรรเทาอาการจิตฟุ้งซ่าน (ใบ)
- ช่วยบำรุงสมอง บำรุงประสาท แก้โรคประสาท และช่วยสงบประสาท (ดอก)
- ช่วยทำให้นอนหลับสบาย แก้อาการนอนไม่หลับ ผ่อนคลายความกังวล ด้วยการใช้ใบขี้เหล็กแห้ง 30 กรัม (หรือใบสด 50 กรัม) นำมาต้มกับน้ำไว้ดื่มก่อนนอน หรือจะใช้ใบอ่อนทำเป็นยาดองเหล้า โดยใส่เหล้าขาวพอท่วมยา แช่ทิ้งไว้ 7 วันและคนทุกวันให้น้ำยาสม่ำเสมอ เมื่อครบให้กรองเอากากยาออก จะได้น้ำยาดองเหล้าขี้เหล็ก แล้วนำมาดื่มครั้งละ 1-2 ช้อนชาก่อนเข้านอน (ใบ, ดอก)
- ช่วยแก้ลมขึ้นเบื้องสูง เบื้องบน โลหิตขึ้นเบื้องบน ทำให้มีอาการระส่ำระสายในท้อง (ฝัก)
- ช่วยรักษาหืด (ดอก)
- ช่วยรักษาโรคโลหิตพิการ ผายธาตุ (ดอก)
- ช่วยบำรุงโลหิต (ใบ)
- ช่วยขับโลหิต (แก่น)
- ช่วยขับพิษโลหิต (ไม่ระบุส่วนที่ใช้)
- แก้เลือดกำเดาไหล (ต้น, ไม่ระบุส่วนที่ใช้)
- ช่วยถ่ายพิษไข้ แก้ไข้กลับซ้ำ แก้ไข้หนาว ไข้ผิดสำแดง (ราก)
- ช่วยดับพิษไข้ (เปลือกต้น, ทั้งต้น)
- ช่วยแก้พิษไข้เพื่อน้ำดี พิษไข้เพื่อเสมหะ (เปลือกต้น, ฝัก)
- ช่วยแก้พิษเสมหะ (ทั้งต้น)
- ช่วยกำจัดเสมหะ (ใบ)
- ช่วยขับมุตกิด กัดเถาดาน กัดเสมหะ และกัดเมือกในลำไส้ (เปลือกฝัก)
- ขี้เหล็กมีสรรพคุณช่วยแก้ร้อนใน (ใบ)
- ช่วยทำให้เจริญอาหาร (ดอก)
- แก้อาการเบื่ออาหาร ด้วยการใช้ใบขี้เหล็กแห้ง 30 กรัม (หรือใบสด 50 กรัม) นำมาต้มกับน้ำไว้ดื่มก่อนนอน หรือจะใช้ใบอ่อนทำเป็นยาดองเหล้า โดยใส่เหล้าขาวพอท่วมยา แช่ทิ้งไว้ 7 วันและคนทุกวันให้น้ำยาสม่ำเสมอ เมื่อครบให้กรองเอากากยาออก จะได้น้ำยาดองเหล้าขี้เหล็ก แล้วนำมาดื่มครั้งละ 1-2 ช้อนชาก่อนเข้านอน (ใบแห้ง, ใบอ่อน)
- ช่วยแก้อาการท้องผูก ด้วยการใช้ใบอ่อน 2-3 กำมือ หรือแก่นประมาณ 2 องคุลี ประมาณ 3-4 ชิ้น นำมาต้มกับน้ำครึ่งถ้วยแก้ว เติมเกลือเล็กน้อย ใช้ดื่มหลังตื่นนอนตอนเช้าหรือก่อนอาหารเช้าครั้งเดียว (ใบอ่อน, แก่น)
- ช่วยรักษาโรคบิด (ใบ)
- ใช้เป็นยาถ่าย ยาระบาย ด้วยการใช้ใบอ่อน 2-3 กำมือ หรือแก่นประมาณ 2 องคุลี ประมาณ 3-4 ชิ้น นำมาต้มกับน้ำครึ่งถ้วยแก้ว เติมเกลือเล็กน้อย ใช้ดื่มหลังตื่นนอนตอนเช้าหรือก่อนอาหารเช้าครั้งเดียว (ดอก, ใบ, แก่น, ลำต้นและกิ่ง, เปลือกต้น, ราก, ทั้งต้น)
- ช่วยรักษาโรคริดสีดวงทวาร (เปลือกต้น)
- ช่วยบำรุงน้ำดี (ทั้งต้น)
- ช่วยขับปัสสาวะ (ใบ, ลำต้น และกิ่ง)
- ช่วยรักษานิ่วในไต (ใบ, ลำต้น และกิ่ง)
ช่วยรักษาโรคหนองใน (แก่น, ทั้งต้น)- รักษาแผลกามโรค (ราก, แก่น)
- ช่วยแก้หนองใส (แก่น)
- ช่วยขับระดูขาว (ใบ, ลำต้น และกิ่ง)
- ช่วยฟอกโลหิตในสตรี (ต้น)
- ช่วยขับพยาธิ (ใบ, ดอก)
- ช่วยรักษาอาการเหน็บชา (ใบ, ราก)
- รากใช้ทาแก้อัมพฤกษ์ให้หย่อน (ราก)
- ช่วยทำให้เส้นเอ็นหย่อน (ทั้งต้น)
- แก้เส้นเอ็นพิการ (เปลือกฝัก)
- ช่วยรักษาโรคผิวหนัง (ลำต้นและกิ่ง)
- ช่วยรักษาโรคหิด (เปลือกต้น)
- ช่วยรักษาฝีมะม่วง (ใบ)
- ทางภาคใต้ใช้รากขี้เหล็กผสมกับสารส้ม นำมาทาแผลฝีหนอง (ราก)
- ช่วยแก้อาการฟกช้ำ (ราก, ลำต้น และกิ่ง)
- ประโยชน์ของขี้เหล็กช่วยแก้บวม (ไม่ระบุส่วนที่ใช้)
- ช่วยรักษารังแค ด้วยการใช้ดอกขี้เหล็กผสมกับมะกรูดย่างไฟ 2 ลูก โดยต้องย่างให้มีรอยไหม้ที่ผิวมะกรูดด้วย ใช้ดอกขี้เหล็ก 2 ช้อนโต๊ะ พิมเสน 1 ช้อนชา นำมาปั่นผสมกันแล้วเติมน้ำปูนใส 100 cc. ปั่นจนเข้ากัน แล้วคั้นกรองเอาแต่น้ำ จากนั้นนำน้ำมันมะกอกเติมผสมเข้าไปประมาณ 60-100 cc. ผสมจนเข้ากันแล้วนำมาหมักผมทิ้งไว้ประมาณ 20 นาทีก่อนการสระผมทุกครั้ง จะช่วยรักษารังแคได้ (ดอก)
- ใช้ทำปุ๋ยหมัก (ใบแก่)
- ดอกและดอกอ่อนใช้รับประทานหรือทำเป็นแกงขี้เหล็กได้ (ดอก)